Start met doen

Hoe creëer je positieve impact in een complex systeem zoals een organisatie?

(1) Kunnen we het ‘motiveren’ om te bewegen in een door ons gewenste richting? We weten dat we geen eindbestemming kunnen vastleggen, maar in de juiste richting wandelen maakt het verschil tussen een oase bereiken, en sterven van de dorst in het zand.

(2) Maar ook, kunnen we het bewegen zonder de waardigheid van de mensen aan te tasten? Dat wil zeggen, niet zoals scholen, de kerk, of het leger het zouden doen, via kunstmatige ondergeschiktheid en dwang (de zogenaamde ‘amber’ organisaties), maar ook niet zoals de meeste ondernemingen het vandaag doen, door mensen tegenover elkaar uit te spelen op de markt van de meritocratie (de zogenaamde ‘oranje’ organisaties).

(3) En verder, kan het efficiënter en effectiever dan hoe we het vandaag aanpakken, met blauwdrukken en stappenplannen die mateloos veel energie eisen. We hebben nieuwe modellen nodig, modellen die een grotere voorspellende waarde hebben in een complexe omgeving. Een organisatie is als een doolhof dat voortdurend van configuratie verandert, een kaartje tekenen is niet voldoende.

Het antwoord op deze vragen is: waarschijnlijk wel. En dat is een beter antwoord dan ‘het hangt ervan af…’

Mijn thuis is waar…

Laat ons vertrekken van wat we kunnen leren van het Cynefin model. We zullen er voor het gemak van uitgaan dat je het basismodel kent. Indien niet, lees dan eerst deze eenvoudige introductie van Liz Keogh. Cynefin is het Welsche woord voor habitat, haard, de ‘plek waar ik me thuis voel’.

Bron: Dave Snowden, Wikipedia, CC BY-SA 3.0

Wanneer we de complexe ruimte betreden, kunnen we niet langer vertrouwen op de gangbare methoden in onze huidige bedrijfscultuur. Je kunt verandering niet inplannen met een Gantt chart. Je kunt geen objectieve targets instellen zoals ‘binnen 2 jaar zijn 80% van onze mensen agile’, en hopen op een positief resultaat. Een andere manier van denken en doen is vereist.

Cynefin is het geesteskind van Dave Snowden, een voormalig IBM consultant, en onderzoeker op het vlak van knowledge management en complexiteit. Snowden combineert zijn diepe kennis met een pittig karakter — hij neemt geen blad voor de mond, en een Welsch gevoel voor humor. Hieronder legt hij uit wat het verschil is tussen tussenkomen in ingewikkelde systemen, en tussenkomen in complexe systemen, aan de hand van de organisatie van een kinderfeestje.

Cynefin stelt dat we complexe problemen niet vooraf kunnen analyseren. Er is onvoldoende computing power, of er is onvoldoende tijd om alle mogelijke paden in te schatten. Bovendien kunnen we elke vorm van expertise in vraag stellen. Twee dezelfde interventies zullen, in een verschillende context, een verschillende uitkomst hebben.

Ingewikkelde systemen benader je met de volgende stappen, in die volgorde: sense (voelen, positioneren), analyse, en respond. Met andere woorden, we bekijken het probleem en zien welke expertise we nodig hebben, we laten de experts de boel analyseren, en een oplossing ontwerpen, en daarna voeren we de oplossing zo nauwkeurig mogelijk uit. Dat doen we elke dag, zo bouwen we websites, bruggen, en maanlanders.

Complexe systemen benader je in een verschillende volgorde: probe (onderzoeken, sonderen, proberen), sense, en respond. We gaan niet langer zorgvuldig gaan analyseren, maar vooral: we beginnen met actie, niet met observatie. We willen immers weten hoe het systeem reageert wanneer het gewijzigd wordt. Door een stabiel systeem enkel te observeren kan dat niet.

Dat is een belangrijk inzicht, en een vertrekpunt voor onze eigen avonturen. Het geheim van een goede interventie ligt niet in observeren, en leren begrijpen. Het ligt in doen bewegen en experimenteren.

(Photo credit: Hayden Scott via unsplash)