Stoppen en starten

Als het op gewoontes aankomt is het moeilijker om met iets te stoppen, dan om met iets te starten. Dus zeg niet: ik ga stoppen met roken, maar zeg: ik ga babbelen aan het koffiemachien.

Met wat we vandaag weten over de hersenen, zit de situatie als volgt (en vergeef me enige veralgemening, dit is mijn thesis niet):

Als je wil ingrijpen in je gewoontes — elke handeling die je routineus uitvoert — dan kun je ofwel een bestaande gewoonte willen afbouwen, of een nieuwe gewoonte willen aankweken. Kortweg, je kunt stoppen met iets (roken, snoepen, nagelbijten, …) of starten met iets (joggen, schrijven, studeren, …)

Het eerste wat je moet weten is dat stoppen veel moeilijker is dan starten. De reden is eenvoudig. Het is juist de bedoeling van een routine dat je ze kunt uitvoeren zonder er bewust over te moeten denken. Je voert ze uit op automatische piloot. Je trainde ze door herhaling, bewust (zoals een kata) of onbewust (je ‘verviel’ in een gewoonte) . Door dezelfde handelingen telkens opnieuw te herhalen kweekte je muscle memory (spiergeheugen, is dat een lelijk woord?), het schijnbare effect dat je lichaam handelt zonder er over na te denken, als een reflex. Dat is de reden waarom je je paswoord kunt typen van zodra je je vingers op het toetsenbord zet, zonder je te herinneren wat het paswoord is.

Als je wil starten met iets, dan vecht je mogelijk met wilskracht, maar ook met simpelweg vergeten. Denk aan de ochtendroutine. Gewoonlijk doe je elke ochtend ongeveer dezelfde dingen, in ongeveer dezelfde volgorde: tanden poetsten, douchen en aankleden, hond uitlaten, koffie zetten, een beschuit met pindakaas smeren, … Dat gaat steeds goed, zonder er veel aandacht aan te schenken. Maar op het moment dat je een nieuwe gewoonte tracht toe te voegen, neem flossen, wordt het moeilijk. Je beseft tijdens de beschuit pas dat je vergeten bent te flossen. Je bewuste was op dat moment zelf niet met je ochtendroutine bezig, dat was je onderbewuste. Gelukkig, tegen vergeten zijn veel goeie trucjes voorhanden.

Als je wil stoppen met iets, dan wordt het moeilijker. Dat kun je niet vergeten, you wish. Hoe gemakkelijk zou het niet zijn om te vergeten met roken, snoepen of nagelbijten? Bij stoppen vecht je met wilskracht, maar twee keer zo hard. Het heet niet voor niets verslaving. Je moet telkens bewust detecteren wanneer je aan het afglijden bent naar je oude gewoonte. Wanneer begin je een sigaret te roken, als je ze opsteekt? Wanneer begin je te nagelbijten, als je je vinger in je mond steekt? Tweemaal nee, mentaal ben je op dat moment al midden in je routine.

Eén van de beste boeken die ik kan aanraden over gewoontevorming is Charles Duhigg’s The Power of Habit: Why We Do What We Do in Life and Business. Duhigg schrijft dat elke gewoonte bestaat uit drie activiteiten: de cue, de response, en de reward. We illustreren dit met een sigaret.

Cue: je komt terug aan je bureau na een lange meeting, je geest ontspant zich, en er treedt een moment van verveling op. Je krijgt zin in een sigaret.

Response: je gaat buiten staan tussen de andere rokers, en je steekt een sigaretje op.

Reward: Benny van Finance is er ook, en dat beloont je met een babbeltje. Je sigaret? Je weet niet eens of die je heeft gesmaakt.

Duhigg is realistisch. Hij zegt dat het de cue is die je moet weten te herkennen. Maar je kunt ze nooit uitschakelen. Er zal altijd een moment zijn wanneer je terugkomt van een lange meeting, en je geest ontspant. Er zal altijd, tenzij je ingrijpt, de drang zijn om dat moment een sigaret te gaan roken. Zoals elke ex-roker zal beamen: je blijft je hele leven een roker, ook nadat je stopt.

De truc bestaat er in om de cue te herkennen, en de oude response te vervangen door een nieuwe, gezondere response. In plaats van naar beneden te gaan om tussen de andere rokers te staan, loop je naar de coffee corner, en beloon je jezelf met een babbeltje met Tanja van Marketing.

Door de manier waarop onze hersenen werken is het zeer moeilijk om een oude gewoonte uit te wissen. Duhigg’s advies: in plaats van te stoppen met iets ouds, start met iets nieuws, en doe het nieuwe in plaats van het oude. Zeg dus niet: ik stop met roken, maar zeg: ik ga mijn babbeltjes vanaf nu maken aan het koffiemachien.

Iets starten is bovendien zoveel leuker dan iets stoppen.

(Photo credit: Ali Yahya, via unsplash)