De oorsprong van onze defensieve routines
Eén van de populairste boeken over gedrag van de afgelopen 10 jaar is Thinking, Fast and Slow, van Daniel Kahneman, psycholoog en Nobelprijswinnaar voor Economie. Hij contrasteert daarin het snelle, automatische, maar onbewuste ‘systeem 1’ denken, met het trage, rationele, maar brein-intensieve ‘systeem 2’ denken.
Systeem 1 denken is intuïtief en emotioneel. Evolutionair gezien was het bijzonder nuttig: als we op de savanne op een leeuw stootten, was dat niet het moment om in groep te gaan brainstormen rond onze vluchtstrategie. Maar het is ook gevaarlijk. Het staat bol van de vooroordelen en, omdat we er ons onbewust door laten leiden, komen we er vaak mee in de problemen.
Als we spreken, is meestal systeem 2 aan het woord. Maar als we handelen, is het meestal systeem 1 die leidt. Systeem 1 en systeem 2 hebben, gek genoeg, verschillende mentale modellen, en verschillende waarden. Dat maakt het verschil tussen onze verkondigde theorie, en onze actietheorie. Vroeger dachten de verlichte denkers dat onze ratio ons handelen aanstuurde. Tegenwoordig begrijpen psychologen dat we vaak onze ratio aanspreken om ons handelen te vergoelijken.
Deze spanning is vaak de oorzaak van onze defensieve routines. Niet alleen onze drang tot overleven, maar ook onze gevoelens rond status en eigenwaarde, worden voornamelijk aangestuurd door systeem 1.
Onze defensieve waarden
Onze defensieve routines blijken een eigen stel waarden te bezitten, en dat zijn niet de waarden die we graag in onze pamfletten en manifesto’s verkondigen. Ze zijn gemener, of gewoon praktischer. Volgens Chris Argyris bestaat er, tussen mensen, een bijzondere consistentie tussen die onuitgesproken waarden. Hij herkent er 4.
- Steeds unilateraal de controle behouden.
- Het ‘winnen’ maximaliseren, en het ‘verliezen’ minimaliseren.
- Negatieve gevoelens onderdrukken.
- Zo ‘rationeel’ mogelijk zijn, en je gedrag daarop evalueren.
Toegegeven, ze zijn herkenbaar. Het zijn ongetwijfeld dit soort waarden die ons, als soort, bijzonder succesvol maakte. Maar ze kunnen ons ook tot concurrenten van elkaar maken. Blijf alert!
Onze bron
Argyris, Chris. Teaching Smart People How to Learn. Boston: Harvard Business Review Classics (2008)
(Photo credit: Krzysztof Niewolny via unsplash)